PLAN DETALJNE REGULACIJE DELA STAROG GRADSKOG CENTRA

 IZVOR : www.novisad.rs/sh/content/plan-detaljne-regulacije-dela-starog-gradskog-centra

Plan detaljne regulacije dela starog gradskog centra u Novom Sadu („Službeni list Grada Novog Sada“ broj 42/2006)

Kontinuirani razvoj Novog Sada započeo je krajem 17. veka, i već od samog početka inisistiralo se na urbanističkom planiranju. O tome svedoče i najstariji sačuvani planovi inženjera Antona Kalimštata iz 1745. godine. Centralno gradsko jezgro zaštićeno je kao jedinstvena arhitekturna i urbanistička celina.
 

Urbana matrica formirana je u vreme nastanka grada, što je vidljivo na najstarijim sačuvanim planovima inž. Antona Kaltšmita iz 1745. godine, na kojima se prepoznaju trase svih današnjih ulica. Područje koje je obuhvaćeno planom sadrži sve karakteristike gradskog prostora, koje Novi Sad čine posebnim.

Osnovnu matricu čine prirodna greda Zmaj Jovine ulice (i u nastavku ulice Kralja Aleksandra i Železnička) i dolazni pravci iz mesta u zaleđu Novog Sada koji su se slivali u Zmaj Jovinu i Dunavsku ulicu koja je vodila prema pontonskom mostu, tj. prelazu preko Dunava. U neposrednom okruženju su Futoška ulica koja se uliva u Zmaj Jovinu na Trgu slobode, Temerinska ulica (u nastavku ulice Jovana Subotića) i Kisačka ulica, koje se spajaju na početku pravca ulice Nikole Pašića, odnosno Trga Marije Trandafil.

Prostor odlikuje nepravilna i gusta matrica, ali i Trifkovićev trg i trg Katoličke porte, kao formirani prostori, i Nikolajevska porta kao nedovoljno artikulisan unutarblokovski prostor koji treba definisati.
Najveću vrednost prostora predstavlja veliki broj kulturno - istorijskih i arhitektonski vrednih objekata iz proteklih vekova. Spratnost objekata je u najvećem broju P do P+1, sa pojedinačnim i sporadičnim primerima veće spratnosti do P+4.

Značajan broj obrazovnih i kulturnih institucija (Platoneum - Ogranak SANU, gimnazije "Jovan Jovanović Zmaj" i "Svetozar Marković", srednja škola "Svetozar Miletić", pravoslavna Saborna crkva svetog Georgija, Župna rimokatolička crkva Imena Marijinog, pravoslavna Nikolajevska crkva (jedna od najstarijih), i grkokatolička crkva Svetog Petra i Pavla), svojom arhitekturom i položajem određuju karakter prostora, ali i čitavog grada.

Kontinuirani razvoj područja počinje krajem XVII veka, izgradnjom mostobrana na obali Dunava nasuprot Petrovaradinske tvrđave, kada se formiraju i primarni radijalni pravci koji čine okosnicu ulične mreže Novog Sada i danas, a koji su vodili prema tada uspostavljenom pontonskom mostu u okviru Mostobrana (preko Dunavske ulice). U centru grada su se susticali sledeći pravci: zapadni (iz pravca Futoga) - Jevrejska ulica i severni (iz pravca Temerina, Kisača i Rumenke) - Šafarikova ulica i, u istom pravcu, kasnije uspostavljene, Uspenska ulica i Bulevar Mihajla Pupina.

Grad se formirao na prirodnoj gredi koju čini današnja Zmaj Jovina ulica i ulica kralja Aleksandra, u koju su se slivali svi nabrojani pravci oko kojih se vremenom formiralo naselje koje čini današnji centar. U okviru granica ovog plana je i glavni gradski trg - Trg slobode. Pravoslavna Uspenska crkva (jedna od najstarijih) nalazi se u okviru građevinskog rejona koji obuhvata plan a na samoj granici plana, koja obuhvata ceo Trg slobode, nalazi se hram rimokatoličke crkve Imena Marijinog. Uspenska crkva, značajna je i po tome što je sačuvala svoj originalni izgled iz 18. veka ali i po tome što je svojim položajem uslovila formiranje ulične matrice u tom delu grada, nažalost gotovo potpuno uništene tokom izgradnje novog objekta Srpskog narodnog pozorišta.